Małżonkowie, którzy planują rozstanie, mogą zdecydować się na rozwód lub separację. Z prawnego punktu widzenia są to dwie różne instytucje, do orzeczenia których muszą wystąpić pewne przesłanki. Czym jest separacja i co warto o niej wiedzieć? Separacja a rozwód? Przedstawiamy kompleksowe kompendium wiedzy na temat separacji.
Separacja a rozwód – co to jest separacja?
Separacja może zostać orzeczona przez sąd, jeśli pożycie małżeńskie uległo rozpadowi w sposób zupełny, ale nietrwały. Całkowity zanik więzi emocjonalnej, gospodarczej i fizycznej stanowi więc przesłankę do orzeczenia separacji. Przy czym małżonkowie mogą próbować odbudować związek lub dążyć do uzyskania rozwodu – separacja nie przesądza rozwiązania problemu rozpadu więzi. Podczas trwania separacji:
- nie można zawrzeć nowego związku małżeńskiego,
- małżonka nie może ubiegać się o powrót do poprzedniego nazwiska,
- powstaje rozdzielność majątkowa,
- może zaistnieć obowiązek alimentacyjny względem dzieci lub małżonka,
- może nastąpić podział majątku wspólnego i opieki nad dziećmi.
Separacja w pewnych aspektach przypomina rozwód (więcej na ten temat znajdziesz w tym artykule), ale w przeciwieństwie do niego nie rozwiązuje małżeństwa.
Jaki jest cel separacji?
Wiedząc, co to jest separacja, pozostaje odpowiedzieć na pytanie dotyczące jej celu. Najczęściej decydują się na nią małżonkowie, którzy żywią przynajmniej minimalną nadzieję na odbudowanie związku. Niektórzy chcą też uwolnić się od długów współmałżonka, a jednocześnie nie są pewni co do ewentualnego rozwodu. Czasami separacja jest swoistym pomostem między rozwodem a wspólnym życiem. Daje więc czas, aby zastanowić się nad przyszłością i podjąć dalsze kroki.
Przykład 1:
Mąż Joanny prowadził jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której zadłużył się na 50 000 zł. Ponadto prowadzi różnego rodzaju inwestycje, które czasami czynią go stratnym. Kobieta nie chce dłużej spłacać długów męża, a jednocześnie, ze względu na małoletnie dzieci, chce odłożyć decyzję o rozwodzie.
Przykład 2:
Małgorzata i Michał są małżeństwem od 15 lat, jednak od kilku miesięcy nie mieszkają razem. Para żywi nadzieję w kontekście odbudowania związku, planując udać się na terapię.
W obu powyższych przypadkach separacja jest jednym z możliwych rozwiązań, zakładając oczywiście, że doszło do pełnego rozpadu więzi małżeńskiej. Natomiast w sytuacji, gdy małżonkowie nie chcą pracować nad swoją relacją, lepszym rozwiązaniem będzie rozwód. Separacja nie jest jego elementem, zatem nie musi poprzedzać orzeczenia rozwodu. W tym miejscu warto też wspomnieć, że przesłanką ogłoszenia separacji nie jest chęć ucieczki przed długami małżonka. Istnieją inne rozwiązania prawne dopuszczalne w takiej sytuacji.
Wniosek o separację – jak złożyć?
Wniosek o separację można złożyć tylko w sytuacji, gdy:
- małżonkowie zgodnie żądają separacji,
- strony nie mają wspólnych małoletnich dzieci.
W pozostałych przypadkach składamy pozew o separację. Co powinien zawierać? Ze względu na to, że jest to pismo procesowe, musi spełniać wszystkie stawiane mu wymogi. Elementy pozwu to:
- dane osobowe pozwanego i powoda,
- żądania w zakresie orzeczenia separacji,
- żądania w zakresie podziału opieki nad dziećmi i alimentów,
- uzasadnienie żądań.
Ponadto do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu małżeństwa, skrócone odpisy aktów urodzenia wspólnych dzieci oraz ewentualne dowody w sprawie. Pozew lub wniosek o separację składamy w sądzie okręgowym właściwym dla ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków.
Ile trwa separacja?
Przepisy nie określają, jak długo trwa separacja. Oznacza to, że ma ona charakter bezterminowy i to małżonkowie decydują, w którym momencie ją przerwać poprzez:
- zniesienie orzeczenia o separacji,
- orzeczenie rozwodu,
- śmierć współmałżonka.
Zniesienie orzeczenia o separacji następuje na wniosek małżonków. Pozew o rozwód także musi wnieść jeden z nich – separacja nigdy nie przechodzi automatycznie w rozwód.
Separacja a nowy związek
Separacja to dla niektórych małżonków czas odbudowania relacji, inni natomiast nie podejmują w tym okresie tego rodzaju prób. Dosyć często zdarza się, że w trakcie separacji jedna ze stron rozpoczyna nowy związek, przy czym jest to wyłącznie związek nieformalny (separacja nie stwarza możliwości wstąpienia w nowy związek małżeński). Dla drugiej strony może być to przyczyną domagania się rozwodu z orzeczeniem o winie. W rzeczywistości problem zdrady w trakcie separacji (mówimy o zdradzie, ponieważ zgodnie z prawem małżeństwo wciąż trwa) jest złożony. Świadczy o tym wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 2000 roku (sygn. akt IV CKN 112/00), w którym czytamy, że nie można przypisać małżonkowi wyłącznej winy rozpadu pożycia, jeśli zdrada miała miejsce po wystąpieniu trwałego i zupełnego rozpadu tego pożycia. Czyli kluczowe jest m.in. rozpoznanie momentu, w którym małżonek dopuścił się zdrady. Konkludując, sama zdrada w czasie separacji nie jest jeszcze przesłanką orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy małżonka.
Separacja a rozwód?
Pod kątem granica między separacją a rozwodem jest wyrazista, jednak w życiu bywa bardzo cienka. Przepisy jasno mówią o konsekwencjach obu rozwiązań oraz przesłankach ich zastosowania. Tymczasem praktyka pokazuje, że małżonkowie nie zawsze w taki sam sposób podchodzą do swojej relacji.
Przykład 1:
Joanna i Janusz od 10 są małżeństwem, jednak w ostatnim roku kobieta nawiązała romans z kolegą z pracy, który następnie zakończyła. Uważa, że między nią a mężem wciąż można odbudować więź, podczas gdy Janusz skłania się ku rozwodowi.
Przykład 2:
Beata i Jakub od kilku miesięcy nie mieszkają razem, a teraz chcieliby ten fakt sformalizować. Małżeństwo posiada 2 małoletnich dzieci, dlatego kobieta skłania się ku separacji, dając sobie czas na ewentualny powrót do męża, podczas gdy ten uważa, że ich relacja zakończyła się definitywnie.
Obie powyższe sytuacje są niejasne i trudno w nich o wypracowanie kompromisu. W pierwszej mamy do czynienia ze zdradą, ale jednocześnie małżonkowie nadal żyją razem, prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. W drugiej doszło do zaniku więzi, ale jedna ze stron wciąż żywi nadzieję na odbudowanie związku. Zatem na pytanie rozwód czy separacja nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy prawnej.
Powyższa treść ma charakter wyłącznie edukacyjny i nie stanowi porady prawnej, opinii prawnej i nie może być podstawą do samodzielnego podejmowania jakichkolwiek decyzji. Należy pamiętać, iż publikowane informacje nie odnoszą się do konkretnej sytuacji. Stosowanie danych przepisów prawnych może znacznie różnić się w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Powyższa treść nie zastępuje profesjonalnych usług prawnych. Pomiędzy autorem niniejszej treści a jej odbiorcą nie powstaje relacja klient – radca prawny. W celu uzyskania indywidualnej porady prawnej, przed podjęciem jakiejkolwiek czynności lub działania, zapraszam do kontaktu telefonicznego lub mailowego.
Stan prawny na dzień: 28.01.2025 r.
