W 2023 roku ZUS wydał prawie 29 tys. decyzji o cofnięciu zasiłku chorobowego. Odebrano go tym, którzy zwolnienie lekarskie wykorzystywali niezgodnie z przeznaczeniem. Przepisy nie określają wprost, jakich czynności na L4 nie wolno wykonywać, ale pewien ich katalog wynika z orzecznictwa. Co można robić na zwolnieniu lekarskim, a co jest kategorycznie zakazane?
Kontrola na L4 – uprawnienie ZUS i pracodawcy
Kontrolę na L4 może przeprowadzić zarówno Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak i pracodawca. Przy czym, o ile w pierwszym przypadku często mamy do czynienia z tak zwanymi kontrolami losowymi, o tyle w drugim przypadku do kontroli zwykle dochodzi, gdy pracodawca podejrzewa pracownika o wykorzystywanie L4 niezgodnie z przeznaczeniem. Na tym tle powstaje jednak wiele nieporozumień. Wiele mówi się zarówno o wykorzystywaniu przez pracowników L4 niezgodnie z przeznaczeniem, jak i o nadużyciach ze strony ZUS. W ostatnich latach problem okazał się tak poważny, że niektórzy pracownicy wręcz bali się wyjść z domu, podczas gdy inni w trakcie zwolnienia lekarskiego wyjeżdżali na wakacje – i nie był to bynajmniej turnus rehabilitacyjny.
Co można robić na L4?
Podczas zwolnienia lekarskiego pracownik może wykonywać zwykłe czynności dnia codziennego. Przy czym mowa o zwolnieniach lekarskich z kodem 2, a więc gdy pacjent może chodzić. Nie ma przeciwwskazań, aby udał się na spacer, do sklepu czy do apteki. Może też odebrać dziecko z przedszkola lub wyprowadzić psa na dwór – pod warunkiem, że w domu nie ma innych osób, które mogłyby przejąć na siebie te obowiązki. Najogólniej rzecz ujmując, podczas zwolnienia lekarskiego można wykonywać typowe czynności, które nie stoją w sprzeczności z rekonwalescencją.
Zdecydowanie bardziej rygorystyczne są zasady dotyczące L4 z kodem 1. Pacjent może wyłącznie odpoczywać (najlepiej leżąc w łóżku), udać się do lekarza lub do apteki. Jest to tak zwane L4 “leżące”, które ma niejako zmusić pracownika do pozostania w domu.
Czego nie można robić na L4?
Osoby będące na zwolnieniu lekarskim bezwzględnie nie mogą pracować. Zabroniona jest praca w jakiejkolwiek formie, bez względu na przyczynę zwolnienia. Pamiętaj, że jeśli pracujesz na etacie, a dodatkowo prowadzisz działalność gospodarczą, nie możesz w czasie zwolnienia wykonywać czynności związanych z obsługą swojego biznesu. Na L4 nie można również:
- wyjeżdżać na wakacje,
- przeprowadzać remontów,
- prowadzić prac ogrodowych,
- organizować imprez (ani w nich uczestniczyć),
- wychodzić z domu bez wyraźnej potrzeby,
- uczestniczyć w zajęciach sportowych (chyba, że wymaga tego stan zdrowia).
Przy czym mówimy tutaj również o czynnościach zaplanowanych, na które – niejako z premedytacją – wzięto L4.
Kiedy ZUS może cofnąć prawo do zasiłku chorobowego?
ZUS ma prawo cofnąć prawo do zasiłku chorobowego, jeśli stwierdzi, że wykorzystujesz L4 niezgodnie z przeznaczeniem. Z drugiej strony, każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy i oceny. Najlepiej zobrazować to na przykładach.
Przykład 1:
Janusz od 2 tygodni przebywa na zwolnieniu lekarskim z powodu anginy. W międzyczasie sąsiad zalał jego mieszkanie, które teraz wymaga remontu. Mężczyzna czuje się już lepiej, dlatego stara się uporządkować lokum, minimalizując straty.
Przykład 2:
Anna otrzymała zwolnienie lekarskie ze względu na utrzymujący się ból kręgosłupa. Kobieta uznała, że ponieważ czuje się dosyć dobrze, wyremontuje kuchnię. Odwiedza zatem sklepy budowlane i meblowe, a także samodzielnie realizuje większość czynności związanych z remontem.
W obu powyższych przykładach mamy do czynienia z remontem mieszkania, jednak okoliczności, w jakich do niego dochodzi, są zupełnie inne. W drugim przypadku ubezpieczona nie tylko nie musi remontować, ale dodatkowo podejmowane przez nią czynności mogą negatywnie wpłynąć na stan zdrowia, co będzie skutkować kolejnym zwolnieniem lekarskim.
Spacer na zwolnieniu lekarskim – niedozwolony?
Z powodu licznych kontroli ZUS, ubezpieczeni często zgłaszają się z pytaniem, czy spacer na zwolnieniu lekarskim jest dozwolony? Jeśli pacjent otrzymał zwolnienie z kodem 2, jak najbardziej może udać się na spacer. Lekarze często zalecają przebywanie na świeżym powietrzu, o ile stan zdrowia na to pozwala. Skąd jeszcze wzięła się wątpliwość dotycząca spacerów? W ostatnich latach ZUS wielokrotnie wskazywał na potrzebę potwierdzenia nieobecności w domu podczas kontroli. Ubezpieczony mógł przedstawić na przykład paragon z apteki lub receptę wystawioną przez lekarza w godzinach, w których odbywała się kontrola. Z drugiej strony, trudno udowodnić, że było się na spacerze. Na szczęście nie potrzeba ku temu żadnych dowodów – wystarczy oświadczenie.
Obostrzenia dla pracowników i przedsiębiorców
Obostrzenia dotyczące zwolnień lekarskich są takie same dla pracowników i przedsiębiorców. Druga grupa częściej znajduje się pod lupą ZUS, gdyż będąc na zwolnieniu, przedsiębiorcy nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Oczywiście sprzedawca z grypą nie stanie za ladą, ale już wystawienie faktury nie wymaga od niego tak dużego wysiłku. Tymczasem zgodnie z prawem nie powinien wykonywać żadnych czynności, które noszą znamiona prowadzenia działalności gospodarczej. Co prawda w niektórych przypadkach orzecznictwo jest nieco bardziej łaskawe, ale i tak lepiej powstrzymać się przed realizacją czynności biznesowych.
Zmiany w L4 – kiedy wejdą w życie?
W najbliższych miesiącach zwolnienia lekarskie prawdopodobnie przejdą głęboką reformę. Chodzi przede wszystkim o sposób korzystania z nich. Dozwolony ma być wyjazd za granicę, a nawet praca. Na przykład przepisy w obecnym kształcie uniemożliwiają chirurgowi ze złamaną ręką prowadzenie wykładów na uczelni (co oczywiste, musi on posiadać zwolnienie od pracy w szpitalu), natomiast po zmianach będzie on mógł wykonywać czynności, które nie wymagają angażowania kończyny.
Przypominamy, że mowa tutaj o planowanych zmianach, a nie przepisach aktualnie obowiązujących. Choć wiele osób na nie czeka, wciąż obracamy się w starym porządku prawnym, w którym praca na L4 jest niedozwolona.
Powyższa treść ma charakter wyłącznie edukacyjny i nie stanowi porady prawnej, opinii prawnej i nie może być podstawą do samodzielnego podejmowania jakichkolwiek decyzji. Należy pamiętać, iż publikowane informacje nie odnoszą się do konkretnej sytuacji. Stosowanie danych przepisów prawnych może znacznie różnić się w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Powyższa treść nie zastępuje profesjonalnych usług prawnych. Pomiędzy autorem niniejszej treści a jej odbiorcą nie powstaje relacja klient – radca prawny. W celu uzyskania indywidualnej porady prawnej, przed podjęciem jakiejkolwiek czynności lub działania, zapraszam do kontaktu telefonicznego lub mailowego.
Stan prawny na dzień: 10.02.2025 r.
